وقتی مصوبات طرح ترافیکی را خواندم یاد داستانی افتادم که در زمانهای قدیم در مشکین‌شهر اتفاق افتاده بود. در زمانهای خیلی دور خانواده‌ای بود که به صورت ییلاق قشلاقی گذران زندگی می‌کردند. در یکی از کوچ‌هایشان وقتی که به مقصد رسیدند پسر کوچک خانواده هم مثل بقیه افراد خانواده در انتقال اسباب به داخل چادر کمک می‌کرد. در وسط چادر یک تخم مرغ بود که پسر وقتی اسباب در دست وارد چادر می‌شد تا وسایل را زمین بگذارد پدرش را صدا می زند که: «پدر این تخم مرغ را چیکار کنم؟» پدر هم میگه «اسباب رو زمین بذار، تخم مرغ رو بذار سمت راست چادر و اسباب رو بذار جای تخم مرغ.» بعد از مدتی دوباره پسر پدرش را صدا میزنه که: «این اسباب رو کجا بذارم این تخم مرغ مانعه!» پدر میگه: «تخم مرغ رو بذار سمت چپ چادر و اسباب رو در جای اون قرار بده!» بار سوم که پسر پدر را صدا میزنه، پدر میاد و تخم مرغ رو از چادر بیرون میندازه و میگه: « الان خیلی راحت می‌تونی اسباب‌ها رو به داخل چادر انتقال بدی!»
حکایت طرح‌های ترافیکی ما هم دقیقا مثال این داستان شده است! خیابانکهای باستانی شهر هرازچند گاهی با دیدی غیرعلمی مبتلای طرحهای ترافیکی‌ای می‌شوند که هیچگاه گره از کار ترافیک شهر باز نمی‌کند! هر روز یک خیابان یکطرفه می‌شود، روز بعد مسیر ابوذر بسته شده و تبدیل به پارکینگ می‌شود، یک روز مسیر قوش میدانی به باش چهارراه را باز می‌کنند و فردا دوباره می‌بندند! چند سال پیش آمدند و با ریلهای زرد رنگ مسیر عبور تاکسی را جدا کردند، جواب نداد برداشتند، دوباره بازهم روز از نو روزی از نو، اقدام به نصب ریلهایی کردند که پس از مدتی بازهم برچیده خواهد شد و تنها اتفاقی که خواهد افتاد حرام شدن بیت المال است! نمی‌دانیم تکلیف تخم مرغ داخل چادر چه زمانی معلوم خواهد شد؟ به قول شاعر «هر دم از این باغ بری می رسد» و هیچگاه هم گرهی از گره ترافیک شهر باز نمی‌شود!
مساله بسیار جالب دیگری که اخیرا در شهر شاهد آن هستیم انتقال ماشینهای پارک دوبله به پارکینگ است! که باز هم به جای موشکافی و آسیب‌شناسی علت، اقدام به کتک‌کاری معلول می‌کنند! بد نیست بدانیم که تخلف رانندگی در سطح شهر تهران بسیار زیاد است، به طوری‌که توقف غیرمجاز با ۷۴ درصد بیشترین تخلف پایتخت محسوب می‌شود. ضمن اینکه ۲۵در صد از توقف‌های غیر مجاز را پارکهای دوبله شامل می‌شود .همانگونه که واقفیم خیابانهای شهر تهران قابل مقایسه با مشکین‌شهر نیست! خیابانهای آنها خیلی عریض‌تر است، پلهای زیر گذر و روگذر فراوانی دارند، ولی باز هم مشکل ترافیکی دارند و به گفته یک کارشناس پس از پنج سال شهر تهران بزرگترین پارکینگ رو باز جهان خواهد شد! مساله‌ای که قابل تامل است اینست که مشکل ترافیکی یک معضل محتوایی است نه شکلی! بهتر است که به عوض تغییر مداوم جای تخم مرغ در داخل چادر تدبیری بیندیشیم و علت توقفهای غیرمجاز و پارک دوبله و چگونگی تعریض خیابانها و یا خیابان‌سازی‌هایی که در طولانی مدت می‌تواند پاسخگوی مشکلات شهری باشد را بررسی کنیم. از همین الان اگر یک طرح زیر ساختی و مطالعه شده بلند مدت داشته باشیم بهتر از مورفین و مسکّن زدن به این کالبد بیمار مبلمان شهری و وضعیت خیابانها خواهد بود. با انتقال چندین ماشین به پارکینگ و -استفاده از روش شرطی‌سازی کنشگر و ارائه محرک آزارنده به دنبال پاسخ-، دردی از مشکلات ترافیک حل نخواهد شد. همانطور که می‌دانیم بر اساس لایحه بودجه سال ۱۳۹۳ پیش‌بینی دولت این بود که در سال پیش با رشد ۸۰‌ درصدی نسبت به دو سال قبل، بیش از هزارو۶۰۰‌ میلیاردتومان از منابع خود را از درآمد حاصل از جرایم رانندگی تامین کند. با انتقال ماشینها به پارکینگ و واریز پولهای رانندگانی که اغلب هم مستمند هستند عوایدی برای رفع مشکلات ترافیکی نخواهیم داشت.
اگر مصاحبه سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی را هم بخوانیم میبینیم که جریمه‌های رانندگی در برهه‌های مختلفی از زمان، افزایش یافته ولی تخلفات رانندگی به میزان مورد انتظار کاهش نیافته است و به گفته ایشان در چند دهه اخیر، در مقاطعی از زمان، نرخ جریمه‌های رانندگی ۲ و ۵ برابر شده ولی نظام تخلفات رانندگی تغییری پیدا نکرد. پس با انتقال ماشین به پارکینگ یا یکطرفه کردن چند خیابان نمی‌شود مشکل ترافیکی را حل کرد.
پیشنهاد می کنم که به جای رفع علت، به برخورد با معلول نپردازیم. دنبال راههایی باشیم که چگونه می‌توانیم این فرهنگ را در مردم ایجاد کنیم که برای هر کار غیرضروری لازم ندانند که ماشین شخصی را برداشته و وارد خیابانهای کم عرض و پر ترافیک شهر نمایند. دنبال راهی باشیم که فرهنگسرای شهرداری فعال شود، که مدت‌های مدیدی است تعطیل شده است! بخش مهمی از شهرداری که به زعم بنده قلب تپنده شهرداری است. بخشی که می‌تواند به جای صرف بودجه‌های کلان برای کارهای غیر موثر در حل مشکلات مرتبط با شهر، به فکر فرهنگ‌سازی باشد. بیاییم علت استفاده بی‌رویه شهروندان از خودروی شخصی را پی‌جویی کنیم. این طرح ترافیکی متاسفانه باز هم با شکست مواجه خواهد شد؛ چرا که مدتهاست این طرح در چرخه و سیکل معیوب قرار گرفته است. پس از این طرحهای تکراری به دنبال داروی مسکّن قوی‌تر نباشیم و برنامه زمان‌بندی بلند مدت تدوین کنیم، تا بلکه در بیست-سی سال آینده به صورت تدریجی و رشد روزافزون با راه حل های کارشناسی شده، توانستیم مشکل ترافیکی شهر را حل کنیم!

ایلقار موذن زاده