در دنیا به طور تقریبی از هر ۱۰ نفر یک نفر چپ دست است و در میان عامه مردم دیدگاهی بر این مبنی وجود دارد که چپ‌دستها باهوش‌ترند. البته با بررسی تاریخی دیدگاهی که عوام نسبت به چپ‌دستها داشته‌اند، می‌بینیم که نگرش مثبتی نسبت به چپ دستها وجود نداشته است و جامعه به علت خارج از نُرم بودن چپ‌دستها نگاهی منفی نسبت به این قشر داشته است. در زمانهای مختلف تاریخی، چپ‌دستی عموماً به نشانه پدیده‌های پلید و منفی و نحس بوده است. به باور قدیمیان چپ‌دستی علامت شیطان، شورش و جرم، رفتار یا عادت تند زننده، همجنس‌گرایی و…بوده است. همانطور که در فرهنگ فعلی‌مان نیز ته‌نشین این باورهای منفی را می‌توان مشاهده کرد:

• «از دنده چپ بلند شدن، خود را به کوچه علی چپ زدن، چپ کردن، چپ-چپ نگاه کردن، با کسی چپ شدن، تحویل کارنامه‌ی اعمال بد به دست چپ در روز قیامت…»

مثلا در میان اسکیموها، هر شخص چپ دست یک جادوگر بالقوه است. در مراکش، چپ دست یکs’ga، یعنی یک شیطان یا یک فرد نفرین شده است. البته دیدگاههای مثبتی نیز وجود داشته است. مثلا اینکاها فکرمی‌کردند چپ دستها قادر به شفا و دارای توانایی‌های جادویی هستند. قبیله Zuni آمریکای شمالی معتقدند چپ‌دستی دلیل خوش شانسی است.

اما همانگونه که علم می‌گوید، این باورها خرافی می‌باشد و چپ‌دستی نشانه خرافی و منفی و مثبت خاصی ندارد و یک اتفاق ژنتیکی است!  خوشبختانه در دوره‌های معاصر دیدگاه مثبت‌تری نسبت به این قضیه رایج شده است که باورهای منفی را نقض می‌کند.

در شرایطی که دنیا برای راست‌دست‌ها طراحی شده است، زندگی شاید اندکی برای چپ‌دست‌ها مشکل‌تر باشد. البته به عقیده کارشناسان، افراد چپ‌دست كمتر وابسته‌اند، چون مجبورند با دنیایی كه برای آن‌ها ساخته نشده سازگاری پیدا كنند. بنا به گفته دکتر پیترز، چپ‌دست‌ها به علت داشتن تمایلات استقلال‌طلبانه، در برابر فشارهای اجتماعی مقاومت بیشتری دارند.

حدود ۳۰ میلیون نفر در ایالات متحده آمریکا و ۸ میلیون نفر در ایران و کلا ۷۰۰ میلیون نفر درجهان چپ دست هستند. چپ دستها یکی از اقلیتهای سازمان نیافته جامعه هستند چون هیچ حس مشترکی از هویت جمعی و مشترک ندارند. البته سیزده آگوست سال ۱۹۷۶، مصادف با ۲۲ مرداد “روز چپ دست ” Left-Hander’s Day نامگذاری شده است. این رویداد سالانه جشن چپ‌دستی است و بهانه‌ای برای افزایش آگاهی از مشکلات و سرخوردگی‌هایی است که چپ‌دستها هر روزه در جهانِ طراحی شده برای راست‌دستها، تجربه می‌کنند.

البته در چپ‌دست متولد شدن تاثیرات ژنتیکی و محیطی و حتی وضعیت رحم و سن بارداری نیز تاثیرگذار است. نتایج تحقیقات دانشگاه لارنس در نیویورک نشان می دهد مادران بیش از ۴۰ سال ۱۲۸ درصد بیشتر از مادران ۲۰ ساله احتمال دارد نوزادانشان چپ دست باشند. همچنین ژن LRRTM1 از عوامل قوی برای چپ‌دستی است. این ژن از کودکان نارساخوان کشف و از پدر به ارث برده می شود. با بررسی جنبه ژنتیکی قضیه نتیجه میگیریم که اگر پدر و مادر هر دو چپ دست باشند، نصف فرزندان آنها هم احتمالا چپ دست خواهند بود. اگر پدر و مادر هر دو راست دست باشند فقط ۲ درصد فرزندانشان چپ دست خواهد بود.

با این وجود ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که از ابزار پیش پا افتاده همچون قیچی گرفته تا وسایل مورد نیازی مانند ماشین، برای افراد راست‌دست طراحی شده‌اند و هر چپ‌دستی در طول دوران تحصیل خود باید دغدغه صندلی خوش دست و راحت را داشته باشد.

بررسی قابلیتهای هوشی و ذهنی

در روانشناسی مسئله خیلی بدیهی‌ای وجود دارد و آن این است که مغز انسان دارای دو نیمکره است و نیمکره راست مغز به چپ بدن و نیمکره چپ مغز به راست بدن دستور می‌دهد. به باور غلط عامه نیز چون نیمکره راست مغز به چپ بدن دستور می‌دهد پس چپ‌دستها نیمکره راستی هستند. در حالیکه بر مبنای تحقیقی علمی که سالها پیش خوانده بودم، هفتاد درصد چپ دستها نیز از نیمکره چپ مغز دستور می‌گیرند. لازم به یادآوری است که نیمکره راست مغز نیمکره بسیار قدرتمندتر و خلاق‌تری از نیمکره چپ است و به گفته دانیل پینک آینده کره زمین را نیمکره راستی‌ها رقم خواهند زد.

در۹۵درصد از راست دستها سمت چپ مغز غالب بر زبان می‌باشد حتی در ۶۰ تا ۷۰ درصد از چپ دستها هم همینطور. اگر منظور از باهوش بودن امتیاز آی کیو هست باید گفت نتایج تحقیقاتی که در استرالیا، بریتانیا و آمریکا انجام شده نشان می‌دهد که انسانهای چپ‌دست در تست آی کیو فقط یک امتیاز بالاتر نسبت به راست‌دستها بودند که این امر تفاوت چندانی ندارند همچنین تعداد زیادی از افراد که لکنت زبان یا خوانش‌پریشی (توانایی تلفظ کلمات دشوار را ندارند) دارند چپ‌دست هستند.

چپ‌دستها در درک مسائل هندسی و فضایی و همینطور تصور ذهنی اشیاء قوی‌ترند. مهارت‌هایی که از آنها شطرنج بازها یا معماران نخبه‌ای می‌سازد. بر اساس مقاله ای که در ژورنال روانشناسی آمریکا منتشر شده آمده که چپ‌دستها در تفکرات واگرا بهتر از راست‌دستها هستند.

آخرین تحقیقات در مورد چپ‌دستها نشان دهنده آن است كه مغز این افراد برای دریافت اطلاعات، از هر دو نیمكره‌ی خود كمك می‌گیرد. این در حالی است كه گسترده‌ترین تحقیقات روی افراد چپ‌دست و راست‌دست نیز نشان داده است كه ارتباط بین نیمكره‌ی راست و چپ مغز در افراد چپ‌دست بسیار بهتر و سریعتر از راست‌دستهاست و به این معناست كه چپ‌دست‌ها در فعالیت‌هایی همچون ورزش و بازی‌ها بسیار سریع‌تر هستند و واكنش‌های سریع آنها باعث بهتر بودن آنان می‌شود، زیرا می‌توانند به راحتی از هر دو نیمكره مغز خود در فعالیت‌ها استفاده كنند.

برخی از چپ دستان مشهور

افلاطون، ارسطو، چارلی چاپلین، نیوتن، بتهوون، باخ، داوینچی، ناپلئون، پیکاسو، شکسپیر، نیچه، گاندی، انیشتین، هیتلر، اسکندرمقدونی، بیسمارک پاولف، تولستوی ،کافکا، دیوید کامرون، ، پوتین،…. درصد بالایی از روسای جمهور ایالات متحده آمریکا از از جمله بیل كلیتون، جرج بوش، رونالدو ریگان، جرالد فورد، جان مك‌كین و اوباما. بنجامین فرانکلین، نیوتون و داروین و میکل‌آنژ و مادام کوری نیز از چپ‌دستهای مشهور بوده‌اند.

در پایان لازم به توضیح است که قابلیت‌های ذهنی هر فرد فارغ از چپ‌دستی یا راست‌دستی، ژنتیک قوی یا ضعیف، هوش کم یا زیاد و کیفیت فعالیت نیمکره‌های مغزی کاملا قابل افزایش است و این مساله را می‌توان در تحقیقات موسسه حافظه آمریکا که تحت رهبری کوین ترودا انجام یافته بود مطالعه کرد و اگر پرورش صحیحی تحت تاثیر محیط مناسب داشته باشیم می‌توانیم در هر سنی که هستیم قابلیت‌های ذهنی خودمان را افزایش دهیم.

ایلقار موذن زاده(روانشناس)