ترک اعتیاد به الکل در سه سوت

دارو درمانی بیماران مبتلا به اعتیاد الکلی

الکلیسم، بیماری مزمنی است که در صورت درمان نشدن، می‌تواند تهدید کننده حیات باشد و در صورتی که درمان نشده باقی بماند، مانند امراض کشنده مزمنی چون دیابت، فشارخون بالا و آسم، عوارض متعددی را ایجاد کرده و فرد را تا پایان عمر گرفتار می‌کند…

علایم غیراختصاصی الکلیسم عبارت‌اند از: بی‌خوابی، افسردگی، اضطراب، مشکلات گوارشی، اختلالات عملکرد جنسی، تشدید نشانگان پیش از قاعدگی و افزایش فشارخون پورت. با وجود شیوع به مراتب کمتر الکلیسم در کشورهای شرقی، هر عضو از جامعه درمانی کشور، باید سابقه مصرف الکل را در مورد بیماران تصادفی، مبتلایان به اختلالات خوردن، افسردگی، اختلالات اضطرابی و تجاوزات جنسی و جسمی‌ به‌طور دقیق بررسی کند.

● عوامل مستعدکننده

اضطراب، عاملی مستعد کننده برای اعتیاد به الکل است؛ در واقع فرد بیمار از این ماده برای تطبیق دادن خود با شرایط اضطراب‌زا استفاده می‌کند. سابقه هرگونه سوء‌استفاده جسمی‌، جنسی و روانی، فاکتورهای مستعدکننده دیگر است.

هر چند که زنان مصرف الکل را در دوزاژ کمتری در مقایسه با مردان شروع می‌کنند، فاصله نوشیدن نخستین دوز الکل و اعتیاد به الکل در آنان کوتاه‌تر از مردان است و بیشتر از مردان از عوارض جسمی ‌و روانی الکلیسم رنج می‌برند. مرگ ناشی از الکلسیم در زنان، به وقوع عوارضی مانند بیماری‌های قلبی و کبدی، خودکشی و تصادفات مرتبط است. حتی در صورتی که زنان دوز کمتری از الکل را مصرف کرده باشند و طول مدت ابتلا به الکلیسم در آنان کوتاه‌‌تر باشد، میزان تخریب ارگان‌ها در آنها بیشتر است. فارماکوکینتیک الکل نیز در زنان و مردان متفاوت است. در صورت مصرف دوز یکسانی از الکل در مردان و زنان، غلظت خونی بالاتری در زنان مشاهده خواهد شد؛ در نتیجه، زنان به مسمومیت به الکل مستعدترند.

● بیماری‌های همراه

در نتیجه الکلیسم، ابتلا به بیماری‌هایی مانند مشکلات قلبی‌عروقی، مغزی، کبدی، ضعف عضلانی، بیماری‌های استخوانی، فشارخون بالا، سکته مغزی، سرطان و اختلالات متابولیک افزایش می‌یابد. آسیب کبدی ناشی از الکلیسم نیز در هر دو جنس شایع است، اما آسیب کبدی در زنان زودتر و به دنبال مصرف دوز کمتری از اتانول ایجاد می‌شود.

هر دو گروه مردان و زنان مبتلا به الکلیسم، بیشتر از افراد عادی جامعه در معرض خطر شکستگی‌های استخوانی هستند. الکل اثر مستقیم بر استخوان و سلول‌های استخوانی و اثر غیرمستقیم بر دستگاه آندوکرین بدن دارد و موجب تحلیل عضلانی می‌شود که میزان آن وابسته به دوز است. خوشبختانه آتروفی عضلانی ناشی از مصرف الکل مانند آتروفی مغزی ناشی از آن، پس از قطع مصرف برگشت‌پذیر است.

مصرف الکل خطر ابتلا به انواع گوناگون سرطان را افزایش می‌دهد، از جمله سرطان‌های دستگاه گوارش، سر و گردن و سرطان پستان. شیوع سرطان پستان در زنان الکلی، ۴۰ درصد بیشتر از زنان عادی جامعه است، به‌طوریکه این خطر به ازای هر ۱۰ گرم افزایش میزان الکل مصرفی روزانه، تا ۹ درصد افزایش می‌یابد.

● دارودرمانی الکلیسم

هنوز هم برخی متخصصان بر این عقیده‌اند که الکلیسم یک اختلال شخصیتی است و نه یک بیماری قابل درمان. به هر حال در کنار دارودرمانی برای این بیماران، روان‌درمانی و رفتاردرمانی باید وجود داشته باشد.

داروهایی برای درمان مرحله حاد نشانگان محرومیت و نیز برای درمان نگهدارنده پیشنهاد می‌شوند. مرحله حاد نشانگان محرومیت علایم متعددی دارد که البته همگی این علایم در همه بیماران ظاهر نمی‌شوند. اختلالات هشیاری، مشکلات شناختی، اختلالات ادراک در مدت زمان کوتاه، افزایش شدید دمای بدن، فشارخون بالا، تاکی‌کاردی، تعریق فراوان و تهوع از جمله این علایم هستند. این علایم ممکن است طی محرومیت از مصرف الکل یا کمی ‌دیرتر مشاهده شوند.

نخستین دارویی که به عنوان خط اول درمان نشانگان محرومیت معرفی شده، آرام‌بخش‌های خواب آور بویژه بنزودیازپین‌ها هستند. زنان به بنزودیازپین‌ها بیشتر پاسخ می‌دهند، در نتیجه ممکن است دوزاژ دارویی کمتری نیاز داشته باشند. در کل، برای درمان علایم نشانگان محرومیت در مقایسه با اختلالات اضطرابی، دوز بالاتری از بنزودیازپین مورد نیاز است. نارکولپتیک‌ها (‌هالوپریدول، کلوپرومازین، پرومازین) ممکن است در ترکیب‌درمانی با بنزودیازپین‌ها مفید واقع شوند. آگونیست‌های آدرنرژیک مانند کلونیدین نیز همراه با داروهای مذکور به خصوص در کنترل فشارخون بالا و تاکی‌کاردی مفیدند.

از سوی اداره نظارت بر غذا و داروی آمریکا، سه دارو به عنوان درمان اصلی و نگهدارنده الکلیسم پیشنهاد شده‌اند: دی‌سولفیرام، نالترکسون و آکامپروسات.

دی‌سولفیرام داروی چندان محبوبی نیست و کسانی که دی‌سولفیرام مصرف می‌کنند، حتی اگر مقدار بسیار کمی الکل بنوشند، دچار واکنش‌های بسیار ناخوشایندی می‌شوند. در واقع، تداوم پرهیز از الکل تنها پس از بروز عوارض ناخوشایند به دنبال مصرف دوباره آن حاصل می‌شود. عوارض ناخواسته شامل ضعف و طعم فلزی دهان است، اما ممکن است مشکلات جدی‌تری مانند افزایش میزان آنزیم‌های کبدی یا مسمومیت کبدی، افسردگی و مشکلات روانی به دنبال داشته باشد.

نالترکسون، دارویی است که میزان تمایل به الکل را کاهش می‌دهد. هم‌چنین احتمال عود بیماری را کم می‌کند؛ هرچند مصرف آن با بروز عوارضی مانند تهوع، دل‌پیچه، اشک‌ریزش، بی‌قراری، درد استخوان یا مفصل و میالژی همراه است. از آنجا که احتمال دارد مصرف نالترکسون موجب آسیب سلول‌های کبدی شود، تجویز آن در مبتلایان به هپاتیت حاد و نارسایی کبدی ممنوع است. برخلاف انتظار، مصرف شکل تزریقی نالترکسون با بروز همان اثرات ناخواسته و حتی شدیدتر از شکل خوراکی همراه است.

آکامپروسات در بیماران مبتلا به الکلیسم با اختلال اضطرابی، بدون سابقه خانوادگی و سن شروع بالای بیماری‌، گزینه بهتری است. آکامپروسات تمایل به مصرف الکل را کاهش داده، توانایی مغزی را بهبود می‌بخشد. شایع‌ترین عوارض ناشی از مصرف آکامپروسات عبارت‌اند از: اسهال، عصبی شدن و ضعف.

به هر حال با وجود این که سه داروی مذکور در درمان الکلیسم موثر شناخته شده‌اند، نباید برای برطرف کردن مشکلات رفتاری ناشی از این بیماری، داروهای روان‌پزشکی را فراموش کرد. ترکیب این داروها با داروهای روان‌پزشکی تا ۲۰ درصد احتمال ترک دایم الکل را در این بیماران افزایش می‌دهد.

دکتر شیرین میرزازاده